มารู้จัก ศีลข้อที่ 5 ตามความเป็นจริงกัน(Sila8/11)

ศีล ข้อที่ 5 "สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา " จัดเป็น ศีลข้อที่มีความสำคัญมากที่สุด เหตุเพราะ ศีลข้อนี้นั้นสามารถยังเหตุให้เกิดการ สร้างบ่วงในศีลข้ออื่นตามมาด้วยแบบสบาย ๆ

ปุจฉา: จุดประสงค์ของศีลข้อ 5 คือ

วิสัชนา: จุดประสงค์ของศีลข้อที่ 5 คือ ให้พึงระวังการบริโภค หรือ เสพของ หรือ การกระทำใด ๆ ก็แล้วแต่ ที่ทำให้ "สติสัมปชัญญะ" ลดลง หรือ การกระทำใด ๆ ก็แล้วแต่ที่ ก่อให้เกิด ความหลง ความชอบ ความติด ในสิ่งนั้น

หากว่ากันตามตัวอักษรแล้ว ศีลข้อนี้ คือ การบอกว่า อย่าดื่มสุรา หรือ เหล้า แต่ทำไมต้องห้ามดื่ม เพราะสุรา นั้นเป็นเหตุแห่ง "ความประมาท" เพราะ สุรานั้น ไปลดทอนสิ่งที่เรียกว่า "สติ" จึงจัดว่า เป็นศีลข้อที่มีความสำคัญมากที่สุด

ปุจฉา : สติ คือ อะไร？ทำไม จึงเป็นเรื่องสำคัญ

วิสัชนา ：สังเกตไหมครับ ว่า ตลอดบทความนี้ ผมจะเน้นใช้คำว่า กุศล กับ อกุศล ตลอด คำถามคือว่า อะไรเป็นเกณฑ์ในการตัดสินว่า สิ่งนั้นเป็นกุศล หรือ อกุศล

ว่ากันตามหลักความเป็นจริง

1. ในเรื่องของบ่วง บ่วงที่เป็นกุศลนั้น มีอายุ "สั้น" กว่า บ่วงที่เป็น อกุศล

บ่วงที่เป็นกุศล คือ บ่วงที่มีพื้นฐาน จาก "ความเมตตา" หรือ "ความปรารถนาดี" เป็นหลัก บ่วงเหล่านี้ มีอายุสั้น ทั้งตัวผู้ให้ และ ผู้รับ ดังนั้น ถ้าจำเป็นต้องสร้างบ่วงก็ให้สร้างบ่วงนี้

บ่วงที่เป็นอกุศล คือ บ่วงที่มีพื้นฐาน จาก "กิเลส" และ "นิวรณ์" ไม่ว่า จะเป็น โลภะ โทสะ โมหะ ราคะ ความชอบ ความไม่ชอบ ง่วง ฟุ้ง สงสัย

โดยกุศลนั้น คือ "ความฉลาด" ฉลาดในเรื่องอะไร ฉลาดในการที่จะ "ละซึ่งบ่วง และ ความถือมั่นทั้งปวง" ครับ

2. ในเรื่องของการกระทำ การกระทำที่เป็น กุศล คือ การกระทำก่อให้เกิด "สติ" การกระทำที่เป็นอกุศล คือ การกระทำที่ทำให้เสีย "สติ"

มีใครสงสัยไหมครับ ว่า ข้อ 1 ที่ผมบอกว่า บ่วงที่เป็นกุศล อายุสั้นกว่า บ่วงที่เป็นอกุศล ผมรู้ได้ยังไง？มีตำราเล่มไหนบอก คำตอบคือ รู้ได้จาก ข้อ2 นี้ คือ การมี "สติ" ครับ

สติ คือ อะไร？

สติ คือ ความระลึกรู้ เป็นพื้นฐาน ของ ศีล สมาธิ และ ปัญญา เป็นสิ่งเดียวในโลกที่ยิ่งมีมากยิ่งดี

สติ เปรียบเสมือน ดิน เหมือน ฐานราก หาก ดินไม่ดี ก็ไม่สามารถสร้างบ้านที่มีโครงสร้างแข็งแรงได้ หรือ สร้างได้ก็ต้องใช้วิธีการที่ลำบากกว่าปกติ เพื่อสร้างฐานรากให้ดี

หากไม่มีสติ ระลึกรู้ จะรักษาศีลไม่ได้ ว่า ได้ตั้งใจอะไรไว้ จะพึงระวังอะไร

หากไม่สติระลึกรู้ จะ ไม่มีสมาธิ หรือ ความตั้งมั่น จิต จะซัดส่ายไปมา

และเมื่อจิตซัดส่ายไปมา ก็จะเอาแต่ เสวยอารมณ์ และ บดบังความจริง ก็จะไม่เกิด "ปัญญา"

แต่....สติ จะเกิดได้ ใจต้องมีความรู้ ใจต้องมีอำนาจ ต้องมีกำลัง ในการ ดึงสติกลับมา ถ้า ใจไม่มีอำนาจ สติจะวิ่งไปพร้อมกับจิต แล้วก็จะเตลิด เมื่อเตลิด ใจก็จะไม่มีสมาธิ เพราะ สมาธิอยู่ที่ใจ

ด้วยเหตุนี้ จึงต้องมีการฝึกสติ หรือ เจริญสติ เพื่อให้ใจ มีอำนาจ มีความรู้สะสม และ หลีกเลี่ยง ทุกการกระทำที่ทำให้เราสูญเสียสติ จนเตลิดไปกับจิต

เวลาเราดื่ม สุรา ฤทธิ์ของมันส่งผลกับระบบร่างกาย ทำให้พลังของใจลดลง สติ จึงตกเป็นทาสของจิต ทำให้จิตเสวยอารมณ์โดยไม่มีหลักการ เมื่อไม่การหลักการ ก็จะตกเป็นทาสของ กิเลส และ นิวรณ์โดยทันที เปรียบเสมือน ฝูงสุนัขที่กำลังโหยหิว หาก เปิดประตูกรง มันย่อมวิ่งไล่เข้าหาอาหารทันที

แต่สำหรับใจที่สะสม ความรู้เยอะ ก็เหมือน ฝูงสุนัขที่อิ่มแล้ว แม้ เปิดประตูกรงทิ้งไว้ โดยเอาอาหารมาล่อไว้นอกกรง ก็จะไม่วิ่งออกมาหาอาหารนั้น

ซึ่งโดยธรรมชาติของสัตว์โลกจะไม่มีสติ ใจไม่มีอำนาจ ใจไม่มีความรู้ จึงเปรียบเสมือนฝูงสุนัข ที่โหยหิว และเปิดกรงทิ้งไว้ โดยที่ กิเลส และ นิวรณ์นั้น เอาอาหารมาล่อไว้ด้านนอก เมื่อฝูงสุนัขกินแล้ว ก็ได้รับความสุขจากการกินนั้นนั่นเอง โดยที่ความสุขนั้นเป็นความสุขแค่ชั่วคราว

เช่นเดียวกับ การดื่มสุรา เวลา เราดื่มสุรา ก็เหมือนเราไปกินอาหารที่เราชอบ พึงใจ แล้วได้ความสุข และหากได้รับได้รับความสุขบ่อย ๆ ก็จะติดในความสุขนั้น ไม่ว่าจะเป็น ความสุขจากบรรยากาศ หรือ ความรู้สึกที่ได้กิน หรืออะไรก็แล้ว แต่ที่ทำให้เรารู้สึกชอบใจ เมื่อชอบใจแล้วก็ต้องการอีก อยากรู้สึกแบบนั้นอีก

การกระทำแบบนี้ นั่นคือ ใจจะเกิดบ่วง ได้แก่

1. โมหะ คือ ความหลง

2. โลภะและราคะ คือ ความต้องการสิ่งนั้นอีก

3. เกิดนิวรณ์ คือ ความชอบในสิ่งนั้น

นี่คือ บาตรฐาน 3 อย่าง ในการมาพิจารณา หาก การกระทำไหน ที่ทำให้เกิด 3 อย่างนี้ สิ่งนั้น ถือเป็น สิ่งที่ไม่ควรทำ

ปุจฉา : ทำไม คนขี้เหล้า เสือผู้หญิง หนอนหนังสือ คนติดเกม ติดหนัง ติดละคร คิดซีรีส์ ติดอนิเมะ หรือ ติดอะไรก็แล้วแต่ จึงไม่ต่างกัน จัดเป็นทางแห่งความเสื่อม？

วิสชนา ：ด้วยบาตรฐานทั้ง 3 อย่างที่ได้กล่าวไปแล้ว เมื่อเราเอามาพิจารณา แม้จะเปลี่ยน "ชนิด หรือ ยี่ห้ออาหาร" แต่พื้นฐานของมันนั้นล้วนมาจากสิ่งเดียวกัน

คนติดเหล้า เวลา ดื่มเหล้าก็มีความสุข ยินดีที่จะเสียเงิน และที่สำคัญ คือ เสียเวลา เพื่อให้ได้ซึ่งความสุขนั้น

ติดอย่างอื่นก็เช่นกัน จะเป็นผู้หญิง หนังสือ หนัง ละคร อนิเมะ หรืออะไรก็แล้ว ก็เกิดจาก กิเลสและ นิวรณ์ ตัวเดียวกันทั้งนั้น

ซึ่งเสียเงินยังพอหาใหม่ได้.....แต่เสียเวลานี่ ยังไงก็กลับมาใหม่ไม่ได้ ดังนั้น พึงถามตัวเองเสมอ ๆ ครับ ว่า บัดนี้เรากำลังทำอะไรอยู่

ไม่ใช่แค่นั้น ในทางกุศล ผู้ที่นั่งสมาธิ โดยไม่มีสติ แล้วติดอยู่ใน ความสุขจากการมีสมาธิ นี่ก็ไม่ต่างจาก คนติดเหล้า เหมือนกัน

ด้วยเหตุผลเดียวกันนี้ ก็คงจะพอตอบได้นะครับ ว่า

ปุจฉา：ทำไมการสูบบุหรี่จึงทำให้เกิดบ่วง ไม่ต่างจากการดื่มเหล้า

วิสัชนา：มีพระภิกษุหลายรูป บอกว่า การสูบบุหรี่ไม่ผิดศีลข้อ 5 เพราะศีลระบุแค่ สุรา และ บุหรี่ไม่ใช่สุรา

อย่างที่กล่าวไว้ขั้นต้นว่า บาตรฐานนั้นเหมือนกัน การที่ท่านติดบุหรี่ ก็ไม่ต่างจากการที่ท่านติดเหล้า การตีความศีลเช่นนี้ จึงเป็นการพยายามตีความเพื่อเข้าข้างตัวเองตามธรรมชาติสัตว์โลก หากท่านเป็นปุถุชนก็ยังพอเข้าใจได้ว่า ท่านยังเป็นสัตว์โลก ยังหลงโลก ยังไม่ออกจากโลก แต่เมื่อท่านเปลี่ยนสถานะมาเป็น "สมมติสงฆ์" แม้เป็นเพียงสิ่งสมมติ ท่านก็ควรจะฝึกตน ละให้ได้ ไม่ใช่ยังติด ยังหลง ยังวิ่งตามกิเลส หาไม่แล้ว ท่านจะพัฒนาเป็น "สงฆ์" หรือ "ผู้ละ" ไม่ได้เลย

สำหรับ ศีลข้อ 5 ผมขอจบแต่เพียงเท่านี้หากท่านใดมีข้อสงสัยหรือมีคำถามเกี่ยวกับศีลข้อนี้ก็เช่นเคยครับ สามารถทิ้งคำถามไว้ได้ครับ

แต่เนื้อหายังไม่จบนะครับ เคยสงสัยไหมครับ ว่า ที่เราสมาทานศีล 5 กันเนี่ย พระพุทธเจ้าให้สมาทานจริงหรือ